I . ĐẶT VẤN ĐỀ .
Tháng 10 năm 1954,
sau thắng lợi vẻ vang của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, trung
ương Đảng và chính phủ rời Việt Bắc để trở về Hà Nội tiếp tục lãnh đạo
phong trào cách mạng . Trước sự kiện đó Tố Hữu đã viết bài thơ Việt Bắc .
Đây là bài thơ ân tình cách mạng, gọi lại những kỉ niệm thân thiết và
vẻ đẹp của Việt Bắc từ ngày đầu gian khổ chắt chiu xây dựng căn cứ địa
cách mạng cho đến khi kháng chiến thắng lợi . Bài thơ kết cấu theo lối
hát giao duyên đối đáp nam nữ nhưng lại thể hiện những ân tình cách mạng
, và vì thế bài thơ như một chất men say ngấm sâu vào lòng người , trở
nên gần gũi , đằm thắm hơn với những cung bậc lan toả của nó .
II . GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ .
Mở đầu bài thơ là những lời phảng phất phong vị ca dao, tái hiện cảnh tiễn đưa đầy dùng dằng, quyến luyến .
Mình về mình có nhớ ta
Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng
Mình về mình có nhớ không
Nhìn cây nhớ núi nhìn sông nhớ nguồn .
Con
người đang đứng trước một cuộc biệt li nên câu thơ cũng nhuốm màu li
biệt . Tác giả đặt đại từ “mình” và “ta” ở hai đầu câu thơ tạo cảm giác
xa xôi, cách biệt, ở giữa là tâm trạng băn khoăn của người ở lại : không
biết bạn có còn thuỷ chung trước bao đổi thay và cám dỗ của cuộc sống
mới . Lòng ngập tràn nhớ thương, người ở lại không nén được lòng mình đã
đưa ra những câu hỏi dồn dập : mình có nhớ ta, mình có nhớ không ?
...càng làm cho người ra đi thêm lưu luyến , cứ vang lên như một niềm
khắc khoải khôn nguôi . Không chỉ đưa ra những câu hỏi, người Việt Bắc
còn nhắc lại khoảng thời gian mười lăm năm gắn bó thiết tha . Mới đọc ta
bắt gặp tứ thơ quen thuộc từ ca dao tình yêu nam nữ kiểu như : Mình về
có nhớ ta chăng , Ta về ta nhớhàm răng mình cười ... trong đó người tình
chỉ nhắc đến kỉ niệm mười lăm năm ấy . Nhưng đến cặp lục bát tiếp theo
thì nó không còn là tình yêu nữa mà được thay thế bằng tình yêu thương
gắn bó với với mảnh đất quê hương Vịêt Bắc . Nhớ núi, nhớ rừng thực chất
là nhớ ngọn nguồn của cách mạng .
Bốn câu thơ đầu tạo thành hai câu
hỏi rất khéo mà mỗi câu hỏi về một khía cạnh khác nhau : thời gian và
không gian gói gọn một thời cách mạng, một vùng cách mạng .
Trước tâm trạng, nỗi niềm bộc bạch của kẻ ở, người đi im lặng lắng nghe :
Tiếng ai tha thiết bên cồn
Bâng khuâng trong dạ bồn chồn bước đi
Người
ra đi im lặng là để tri âm, để tiếng ai từ từ ngân vang lắng sâu vào
hồn mình cho thật vẹn tròn, đầy đủ . Lặng im nhưng vẫn không kém phần
mãnh liệt . Người ở lại nói thiết tha, người đi nghe thiết tha, sự hô
ứng ngôn từ này tạo sự đồng vọng trong lòng người . Nhịp thơ lục bát
đang đều đặn, nhịp nhàng đến đây như cũng vì chút bối rối ấy trong lòng
người mà thay đổi :
Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay .
Trong
thời khắc chia tay sau một khoảng thời gian dài gắn bó, có biết bao
nhiêu kỉ niệm ngọt bùi, sâu nặng, có nhiều điều để nói nhưng khong thể
nói đủ, nói trọn vẹn cùng nhau . Vì thế lòng người cũng bâng khuâng,
bước chân cũng bồn chồn, và mặc dù người đi không trực tiếp trả lời câu
hỏi của người ở lại nhưng hình ảnh áo chàm và hành động cầm tay nhau im
lặng đó trả lời thay tất cả, nó chất chứa cả bề sâu cảm xúc của cả người
đi và kẻ ở .
Bao trùm lên tất cả trong tâm trạng của kẻ ở và
người đi là nỗi nhớ da diết mêng mang với nhiều sắc thái khác nhau .
Người ở lại băn khoăn tự hỏi về lòng thuỷ chung son sắt của người ra đi
thì ngược lại người ra đi khẳng định nghĩa tình mãi không phai nhòa
trong kí ức . Và cứ thế Việt Bắc hiện lên trong hoài niệm thật sinh động
và cụ thể .
Nhớ đến Việt Bắc là nhớ đến những tháng ngày gian khổ hi sinh : Mưa nguồn suối lũ những mây cùng mù, khó khăn nhiều, gian
khổ
cũng lắm nhưng cán bộ và đồng bào đồng cam cộng khổ, cùng có mối thù
sâu nặng với quân xâm lược : Miếng cơm chấm muối mối thù nặng vai . Đồng
thời nhớ đến Việt Bắc cũng là nhớ đến những nghĩa tình đồng bào sâu
nặng . Người về khiến núi rừng cũng trở nên trống vắng, ngẩn ngơ, các
điệp từ mình về, mình đi được nhắc đi nhắc lại một cách tha thiết khiến
cho không gian, thời gian Việt Bắc hiện ra từ trong khói sương của hoài
niệm , của tâm trạng chất chứa nhớ nhung trở nên rõ nét và rõ tình hơn
.Đại từ “ai” phiếm chỉ được sử dụng để như hỏi vào sự trống vắng nay mai
của lòng mình . Với thủ pháp đối lập giữa một bên là lau xám với lòng
son, giữa hắt hiu và đậm đà , người ở nhấn mạnh sắc độ của nỗi nhớ .
Người ở lại còn bày tở nõi lo âu, dự cảm : Mình về mình lại nhớ mình .
Ba chữ mình được dùng liên tiếp trong một dòng thơ làm cho ý thơ trở nên
đa nghĩa một cách thú vị . Mình ở đây là tôi, là chủ thể của nỗi nhớ,
và mình cũng có thể là khách thể của nỗi nhớ . Và biết đâu đó đây lại là
lới nhắc nhở người đi liệu rồi có còn nhớ chính bản thân mình . Cả
người đi và kẻ ở đều được gói gọn trong một chữ mình tha thiết . Và nói
gì đi nữa cả ta và mình đều là những người kháng chiến, đều là cách mạng
nên khong tách rời nhau là lẽ dĩ nhiên, là điều dễ hiểu .
Đáp
lại những băn khoăn của người ở lại , người ra đi khẳng định một điều
đinh ninh tình nghĩa của mình vẫn còn sâu nặng , dẫu có thế nào thì sự
keo sơn, gắn bó bền chặt vẫn không phai nhạt theo thời gian :
Ta với mình, mình với ta
Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh .
Và
cụ thể hơn nữa, người ra đi khặng định : Mình đi mình lại nhớ mình và
nghĩa tình mãi dạt dào không bao giờ khô cạn : Nguồn bao nhiêu nước
nghĩa tình bấy nhiêu .
Sự gắn bó sâu nặng với Việt Bắc đã làm cho
cảnh Việt Bắc tái hiện trong nỗi nhớ của người về xuôi đã đẹp lại càng
trở nên đẹp hơn, càng trở nên lung linh huyền ảo . Nỗi nhớ trong lòng
người đi day dứt, thiết tha đến độ cồn cào, ám ảnh như nhớ người yêu .
Lấy nỗi nhớ trong tình yêu lứa đôi để đo nỗi nhớ về ngọn nguồn kháng
chiến, về nghĩa tình cách mạng, đó là một sáng tạo của hồn thơ Tố Hữu .
Và
cũng chính từ sự gắn bó và nỗi nhớ thương da diết đó, thiên nhiên Việt
Bắc mới hiện lên đẹp lộng lẫy như một bức tranh tứ bình về bốn mùa với
những nét đặc trưng của Việt Bắc :
Ta về mình có nhớ ta
Ta về ta nhớ những hoa cùng người
Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng
Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang
Ve kêu rừng phách đổ vàng
Nhớ cô em gái hái măng một mình
Rừng thu trăng rọi hoà bình
Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung .
Trong
bề bộn của kí ức và hoài niệm , bức tranh sáng đẹp về Việt Bắc hiện lên
trong nỗi nhớ của người về xuôi như một dấu son tươi nguyên những kỉ
niệm .
Và trong bức tranh thiên nhiên sống động, bừng sáng đó có sự
xuất hiện của con người đang cần mẫn lao động: chuốt từng sợ giang, hái
măng một mình giữa rừng vàng . Nhưng có lẽ để lại ấn tượng nhất là tiếng
hát ân tình thuỷ chung của con người Việt Bắc . Nó vượt qua trập trùng
núi rừng, băng qua mênh mông biển cả của thời gian mà vướng vít bước
chân người ra đi . Điệp từ nhớ được lặp lại nhiều lần như khiến cả đoạn
thơ bao trùm một tình cảm nhớ thương tha thiết .
Nhớ về Việt Bắc là
nhớ cảnh nhớ người, nhưng quan trọng hơn là nhớ về cuộc kháng chiến, một
Việt Bắc trong kháng chiến thật hào hùng .
Nhớ khi giặc đến giặc lùng
Rừng cây núi đá ta cùng đánh tây
Núi giăng thành luỹ sắt dày
Rừng che bộ đội rừng vây quân thù
Mênh mông bốn mặt sương mù
Đất trời ta cả chiến khu một lòng .
Quân đi điệp điệp trùng trùng
ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan
Dân quân đỏ đước từng đoàn
Bước chân nát đá muôn tàn lửa bay
Nghìn đêm thăm thẳm sương dày
Đèn pha bật sáng như ngày mai lên
Tiết
tấu ngân nga, dìu dặt như lời ru đến đây được tác giả phá vỡ để tạo ra
một kết cấu khác phi đối xứng làm giọng thơ trở nên gắt, mạnh, dồn dập
như âm hưởng bước hành quân vũ bão . Hệ thống từ vựng mở căng cường độ
diễn tả , hình ảnh kì vĩ , ý thơ phóng xa vào viễn cảnh ... tất cả tạo
nên một bức tranh sử thi hoành tráng để ca ngợi sức mạnh của chủ nghĩa
yêu nước, của nhân dân anh hùng . Miêu tả cảnh hành quân, nhà thơ sử
dụng cụm từ “điệp điệp, trùng trùng” thật chính xác . Còn từ ngữ nào để
diễn đạt sức mạnh của đoàn binh tràn đầy nhiệt huyết hơn những từ ấy ?
Nó vừa diễn tả vẻ đẹp hùng dũng bên ngoài lại vừa miêu tả sức mạnh quật
cường bên trong . Trong những con người hiên ngang ấy, họ không chỉ biết
làm bạn với khói lửa đạn bom mà họ còn đôi lúc thả hồn theo trăng sao .
Sự hài hoà giữa sự dữ dội và vẻ đẹp lãng mạn đã làm nên sự chói sáng
trong tâm hồn người lính . Hình ảnh ánh sao đầu núi mặc dù không mới
(Đầu súng trăng treo - Đồng chí – Chính Hữu) nhưng vẫn có sức lay động
kì lạ cái phần hồn dân tộc trong mỗi con người Việt Nam .
Và bài
thơ khép lại bằng lời khẳng định Việt Bắc mãi là cái nôi, là quê hương
của phong trào cách mạng, nơi đặt niềm tin tưởng và hi vọng của người
Việt Nam trên khắp mọi miền của Tổ quốc, đặc biệt là những nơi còn u ám
quân thù .
III . KẾT THÚC VẤN ĐỀ .
Việt Bắc là bài thơ
tiêu biểu nhất của hồn thơ Tố Hữu viết về nghĩa tình cách mạng . Bài thơ
không chỉ là lời chia tay dạt dào xúc cảm mà còn là lời khẳng định đinh
ninh sự thuỷ chung son sắt của những người cách mạng , là khúc ca bất
tận của tình nghĩa được viết với giọng điệu vừa trữ tình ngọt ngào , vừa
sôi nổi thiết tha, trong sáng
dù bạn là ai, dù bạn có cố tình hay vô ý, dù sao bạn cũng đã ghé qua blog này, mong sao bạn cảm thấy thích thú. Nếu có chỗ nào bạn chưa vừa ý, mong bạn có thể nhiệt tình đóng góp ý kiến để trang blog ngày càng hoàn thiện hơn.
Chủ Nhật, 9 tháng 10, 2011
Đăng ký:
Đăng Nhận xét (Atom)
Bài đăng Phổ biến
-
Ra đời từ những năm đầu kháng chiến chống Pháp, cùng một đề tài người lính với Nhớ của Nguyên Hồng, Đồng chí của Chính Hữu, nhưng Tây Tiến c...
-
HƯỚNG DẪN LÀM BÀI I. Hiểu được nội dung cơ bản lời khuyên của Bác. Bằng hình ảnh tượng trưng, với lối nói cường điệu, qua 4 câu thơ...
-
***** gợi ý: - Giới thiệu được vấn đề nghị luận: suy nghĩ về “kẻ mạnh” trong mối quan hệ giữa người và người. - Giải thích: Kẻ mạnh khôn...
-
Quang Dũng đã dựng bức tượng đài về người lính vô danh trong khổ thơ thứ ba của bài thơ Tây Tiến. Ta có thể xem khổ thơ thứ ba này là nhữn...
-
Trong phần kết truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa, Nguyễn Minh Châu viết: " Không những trong bộ lịch năm ấy mà mãi mãi về sau, tấm ản...
-
A. HƯỚNG DẪN LÀM BÀI 1. Giải thích : - Thế nào là “ Học để biết” - Thế nào là “ Học để làm” - Thế nào là “ Học để chung sống” - “...
-
Đặt vấn đề: - Trung thực là một đức tính cần phải có, quan trọng đối với tất cả mọi người - Đối với học sinh thì đó là một đức tính càng q...
-
Thanh Thảo sinh năm 1946, quê ở Mộ Đức, Quảng Ngãi. Sau khi tốt nghiệp khoa Ngữ văn, trường đại học Tổng Hợp Hà Nội, ông vào công tác ở ...
-
A. HƯỚNG DẪN LÀM BÀI I/Hiểu được nội dung cơ bản của câu nói của Bê-Cơn Trên trái đất này,con người là động vật có sức mạnh siêu vi...
-
Mở đầu tác phẩm Vợ nhặt là bức tranh ngày đói. Chỉ vài nét vẽ phác thảo, nhà văn đã vẽ nên bức tranh ngày đói thật hãi hùng. Xóm ngụ cư chìm...
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét